Schrijver Aleksandr Solzjenitsyn zat elf jaar lang in een van de communistische strafkampen gevangen. Hij vertelt in zijn literaire werk De Goelag Archipel over de verschrikkelijke terreur die plaatsvond onder het communistisch juk.
Goelag is de afkorting van de Russische woorden Glawnoje Oeprawlenije Lagerej, de centrale administratie van de strafkampen die onder het Russische communisme werden opgericht. Deze strafkampen lagen in de vorm van een reusachtige archipel in de Sovjetunie.
Er waren ongelofelijk veel slachtoffers: 28,7 miljoen mensen werden tot dwangarbeid veroordeeld en miljoenen stierven van ellende of door executies. Solzjenitsyn wilde dat zoveel mogelijk mensen te weten zouden komen hoe verschrikkelijk de communistische werkkampen waren.
De grote vraag is waarom mensen dit lieten gebeuren en daarmee trekken we een parallel naar het huidige politieke klimaat waarin de overheid steeds meer controle over de burgers neemt. Waar trekken wij als burgers een grens? We nemen als voorbeeld hoe onze regering ons, tegen de wil van de Tweede Kamer, de Europese digitale identiteit door de strot heeft geduwd en wat de gevaren hiervan zijn.
Democratie onder vuur
Daarom nu een blik op het heden. Op 6 december 2022 legde staatssecretaris Van Huffelen een door de meerderheid van de Tweede Kamer gesteunde motie over de Europese digitale identiteit naast zich neer tijdens de Raad Justitie en Binnenlandse zaken.
Waar ging het om? In de commissievergadering ter voorbereiding op die Raad nam de Kamer een motie van Renske Leijten (SP) aan, die de regering opriep niét in te stemmen met de Raadsconclusies over de Europese digitale identiteit. De Kamer had met name zorgen over de opslag van data en het gebruik van betrouwbare technologieën.
Zinloos debat
Het naast zich neerleggen van een dergelijke motie is een zeer ongebruikelijke gebeurtenis in onze democratie. Want normaal hoort de regering zo’n motie gewoon uit te voeren. Dat onze regering dit vertikt heeft, zegt alles over de staat van onze (schijn)democratie. Vanzelfsprekend had Mark Rutte allang geleden in Brussel bij het betreffende kruisje getekend, waardoor het debat niets meer was dan een farce.
Onze Tweede Kamer heeft dus niets meer in te brengen bij zo’n belangrijk onderwerp. Het is belangrijk om dit goed tot ons door te laten dringen.
Interessant is hier de interpellatie-Leijten van 16 februari 2023 over het negeren van de Kamermeerderheid tegen het Europese Digitale ID. Kijk vooral bij 1 uur 34 naar de opmerkingen van Pieter Omtzigt: “Nee zeggen” betekent helemaal niet dat je niet meer aan tafel zit bij de Triloog-onderhandelingen, maar nu Nederland “ja” heeft gezegd kan het niet meer onder het voorstel uitkomen als het voorstel ongewijzigd uit de onderhandelingen komt.
Totale controle
De impact van de digitale identiteit is groot: het geeft instanties in potentie de macht om van alles over ons te weten en ons daarmee te controleren en te sturen. Is onze toekomst er daarmee een waarin elke transactie real time wordt gemonitord door de overheid? Een toekomst waarin die overheid op elk moment zou kunnen ingrijpen om die transacties te stoppen of af te straffen. De parallel met de Goelag Archipel dringt zich onmiddellijk op: de overheid bepaalt wat er met de burger gebeurt.
Onzichtbaar gevaar
Solzjenitsyn noemde de goelags geen interneringskampen, maar hij beschouwde ze als ‘dat verbazingwekkende land van de Goelag’. De meeste mensen niet eens wisten dat ze bestonden; de kampen lagen buiten hun bereik. De slachtoffers hadden een -meestal naamloze- overtreding tegen de staat begaan en werden weggevoerd van hun dierbaren. Dit gebeurde vaak zonder weerstand, waarmee ze hun noodlot tegemoet traden.
Digitale gevangenis
Met wat hierboven wordt beschreven valt een parallel te zien met de digitale gevangenis die momenteel voor ons wordt gebouwd. Net buiten bereik in die vage ‘cyberspace’, hier en niet hier, gezien en niet gezien. Het wordt gepresenteerd als een voordeel, voor onze bestwil, om het dagelijkse leven makkelijker en veiliger te maken. Niets is (nog) verplicht, maar het construct is straks klaar om dit wel zo in te richten. Net zoals bij de naderende Europese digitale munt het geval is. Je kunt nog met contant geld betalen, maar hoe zit het in de toekomst? Het is geen ver-van-je-bed-show: in Zweden wordt vanaf 24 maart 2023 geen contant geld meer geaccepteerd als betaalmiddel.
Gekoppelde “diensten”
Binnenkort zullen we merken dat onze vaccinatiebewijzen aan onze digitale identiteit worden gekoppeld, zodat we de juiste streepjescode kunnen scannen om onze eiwit vervangende rantsoenen te ontvangen. En af en toe zal iemand proberen te ontsnappen aan deze digitale goelag. We proberen iets te kopen zonder de juiste streepjescode. Of we proberen een openbare ruimte binnen te komen zonder een digitaal vaccinatiepaspoort.
Besef komt als het te laat is
Maar terwijl we ons leven leiden onder de waakzame, elektronische blik van Big Brother, zullen we snel genoeg ontdekken wat het betekent om een gevangene te zijn in de digitale goelag. De digitale coronapas was de voorbode: zo snel werd onze vrijheid voorwaardelijk en zo snel werden mensen daarmee buitengesloten. Dat wat we niet verwacht hadden, gebeurde toch. En daar zit de grote waarschuwing in.
Niet naïef zijn
Hoe kun je je hiertegen wapenen als burger? Hoe kun je een zinvol protest voeren? Online kan straks niet meer, want dat wordt je gestraft. Net als de gevangenen in de goelags, zullen we op een dag ‘branden van angst’ als we denken aan de tijd waarin we ons nu bevinden, waarin we nog weerstand hadden kunnen bieden. Dit is een consistent thema voor Solzjenitsyn: hoe gemakkelijk zou het in het begin zijn geweest om weerstand te bieden en hoe onmogelijk dat verzet later werd.
Vertrouwend op een systeem dat ze onmogelijk konden begrijpen, geloofde de gemiddelde Sovjetburger dat ze, zelfs als ze beschuldigd zouden worden van een misdrijf, zeker een kans zouden krijgen om dingen op te lossen. Zolang ze kalm waren, zolang ze de dingen hun natuurlijke gang lieten gaan, zouden ze zeker vrijuit gaan.
Zijn wij op onze beurt innerlijk voorbereid op wat zeker gaat komen?
Het is duidelijk dat je je niet door middel van ‘gehoorzaamheid’ uit een totalitair systeem kunt werken. Zoals Solzjenitsyn schreef: “Iemand die innerlijk niet voorbereid is op het gebruik van geweld tegen hem, is altijd zwakker dan de persoon die het geweld pleegt.”
Gelukkig zien mensen meer en meer dat er ‘iets niet klopt’ aan de gebeurtenissen in de wereld. Maar helaas zijn er nog hele volksstammen die geloven dat hun regering die opkomt voor hun belangen. Dit is mogelijk doordat velen over een weinig kritische geest en weinig kennis beschikken en bovendien een kinderlijk naïef vertrouwen hebben in ‘de overheid’.
Kritiekloos
Het schoolsysteem is daarnaast zo opgezet dat dit niet uitdaagt tot kritiek. Het is menselijk om moeilijke dingen voor ons uit te schuiven. Tenslotte leven we graag en prettig in het ‘hier en nu’ en houden we ons om die reden niet bezig met de dag van morgen.
Daar waar veel mensen nu afwachten of denken dat het niet zo ver zal komen: de geschiedenis laat zien dat we niet naïef moeten zijn. Dat we niet achterover moeten leunen en denken dat het zo’n vaart niet zal lopen met onze vrijheid.
Opgepast
Want stapje voor stapje wordt de controle over de burger groter en de laatste jaren is het hard gegaan. Aan onze kinderen zijn we het verplicht om ons te realiseren dat zij straks wél leven in die dag van morgen. Doen we nu niets, dan wordt het probleem alleen maar erger. Hoe tegenstrijdig het ook lijkt: hopelijk zullen de maatregelen die overheden nemen tijdig zoveel pijn doen dat we wel in actie moeten komen. En hopelijk is het dan nog niet te laat.
➡️Lees ook de gerelateerde artikelen:
CBDC’s: handig of onverstandig?
De weg naar tirannie, armoede en volledige controle
De digitale gevangenis
